«کربلای ۵»؛ عملیات سرنوشت‌ساز
به گزارش نوید شاهد گلستان؛ مجید دائمی؛ شلمچه در جنگ تحمیلی یکی از ارزشمندترین و استراتژیک‌ترین مناطق بود؛ به‌طوری که دشمن در آن مستحکم‌ترین مواضع و موانع را ایجاد و عبور از آن را غیرممکن کرده بود.
کمک مستقیم آمریکایی‌ها در انتقال اطلاعات مربوط به تحرکات نظامی ایرانی‌ها که توسط هواپیما‌های جاسوسی آواکس و تصاویر ماهواره‌ای به دست آمده بود، موجب شد تا عملیات «کربلای ۴» در همان ساعات ابتدایی عملیات متوقف شود. «عدنان خیرالله» وزیر دفاع وقت عراق پس از این عملیات مکرراً از آمریکایی‌ها برای دادن اطلاعات به رژیم بعث عراق تشکر کرد و همچنین «وفیق السامرایی» رئیس استخبارات رژیم بعث عراق در دوران جنگ تحمیلی نیز طی مصاحبه‌ای به نقش ایالات متحده آمریکا در کمک به صدام پرداخت و گفت: ارائه اطلاعات کامل به عراق در مورد آرایش نظامی نیروهای ایرانی؛ تشویق متحدان خود در اروپا و منطقه به اعطای کمک مالی به عراق و تحریم ایران و جلوگیری از دستیابی آن به تسلیحات، از جمله اقدامات آمریکا علیه ایران بود.
نامگذاری سال ۱۳۶۵ به سال سرنوشت از طرف ایران و عدم موفقیت عملیات «کربلای ۴» به‌دلیل کشف محور‌های نفوذی نیروهای خودی توسط دشمن، موجب شد تا کمتر کسی خطر را برای انجام یک عملیات مجدد را قبول کند، ولی به دلیل آن‌که پذیرش بن‌بست توسط ایران در جنگ، هدف عمده‌ای بود که استکبار جهانی انتظار داشت؛ فرماندهی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با کسب تجربه از نقاط ضعف عراق و آسیب‌پذیر بودن مواضع عراقی‌ها در منطقه شلمچه، عملیات «کربلای ۵» را طراحی کرد و آن را با پیش‌بینی اهدافی در عمق کمتر، در داخل خاک عراق به اجرا درآورد.
عملیات «کربلای ۵» توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی طراحی و با چهار قرارگاه «نجف»، «قدس»، «کربلا» و «نوح» با بیش از ۱۰ لشکر و پشتیبانی ارتش جمهوری اسلامی ایران اجرا شد و رزمندگان اسلام به مواضع سپاه سوم، ششم و هفتم عراق یورش بردند تا منطقه شلمچه را تصرف کرده و امکان پیشروی به سمت بصره را فراهم آوردند.
در این عملیات همچنین نیروی هوایی ارتش، هوانیروز و یگان‌های پشتیبانی‌کننده از نیروی زمینی ارتش، مانند توپخانه سنگین و مهندسی رزمی نیز نقشی اساسی داشتند.
از مهم‌ترین دستاورد‌های عملیات «کربلای ۵»، می‌توان به چند مورد اشاره کرد:
عملیات «کربلای ۵» ششمین عملیات نظامی ایران برای فتح بصره و شدیدترین نبرد تاریخ جنگ ایران و عراق محسوب می‌شود که نیروهای ایرانی، عملیات را در محور شلمچه به منطقه موسوم به «کانال ماهی»، به‌صورت گسترده در تاریخ ۱۹ دی سال ۱۳۶۵ با فاصله‌ی ۱۵ روز پس از عملیات «کربلای ۴» انجام دادند. عملیات «کربلای ۵» پرهزینه‌ترین و پرتلفات‌ترین عملیات جنگ تحمیلی بود و از آن برای پایانی بر جنگ ایران و عراق یاد می‌شود.
دژ‌های مستحکم دشمن در عمیلات «کربلای ۵» موسوم به خطوط دفاعی «ماژیلو و ماریو» که دیوار‌های نفوذ‌ناپذیری و تسخیرنشدنی از نظر کارشناسان نظامی و حامیان صدام به‌شمار می‌رفتند، در برابر اراده و صلابت رزمندگان اسلام فرو ریختند و این نقطه به ظاهر قدرت دفاعی ارتش بعث عراق، به نقطه ضعف و غفلت آنها تبدیل شد.
هنگام اجرای عملیات «کربلای ۵»، حجم نیروهای مسلح عراق افزایش یافته بود؛ به‌طوری که صدام از نظر تجهیزات نظامی و امکانات، پس از عملیات «خیبر» مقدار عظیمی از تجهیزات مهم دنیا را در اختیار داشت؛ مانند هواپیمای آواکس-رادار‌ها (رازیت‌ها) که در مقابل تنفس و دمای بدن انسان حساسیت داشتند و کشف عملیات نیروهای ایرانی را بسیار آسان می‌کردند؛ اما در مقابل، رزمندگان ایرانی امکانات‌شان بسیار محدود بود.
استقرار رزمندگان در ۱۰ کیلومتری شهر بصره، تصرف پاسگاه بوبیان و شلمچه، تصرف جزایر بوارین، فیاض و ام‌الطویل و آزادسازی چندین منطقه از دست دشمن بعثی، جزو افتخارات و دستاورد‌های عملیات «کربلای ۵» برای جمهوری اسلامی ایران به‌شمار می‌رود.
عملیات «کربلای ۵» در شرایطی صورت گرفت که صدام قصد داشت تا با تبلیغات گسترده در میان حامیان خود، به قدرت و مقاومت ارتش بعث عراق در برابر عملیات قدرتمند رزمندگان اسلام امیدی کاذب ایجاد کند؛ اما در این عملیات قویترین پدافند دشمن که با کمک مشتساران خارجی ایجاد شده بود، تا عمق ۹ کیلومتری خاک عراق در هم شکسته شد و دشمن برای مقابله با رزمندگان اسلام ۱۴۰ تیپ را به این منطقه اعزام کرد و رزمندگان ایرانی هم در پایان عملیات، ۸۱ تیپ و گردان را منهدم کردند و نیمی از ۳۴ تیپ هم متلاشی شد.
نتایج عملیات «کربلای ۵» یکی از بزرگ‌ترین دلایل تلاش کشور‌های مختلف برای نگارش قطعنامه ۵۹۸ بود؛ چراکه همه دشمنان از حجم مقاومت و فداکاری انجام شده توسط رزمندگان ایرانی در این عملیات، با وجود گرفتاری‌ها، نابسامانی‌ها و کمبود امکانات متحیر مانده بودند.
جمهوری اسلامی ایران اگرچه به هدف اصلی عملیات «کربلای ۵» یعنی تسخیر شهر «بصره» دست نیافت؛ اما توانست حدود ۱۵۰ کیلومتر مربع از منطقه اشغال‌شده شلمچه را آزاد و قسمت‌هایی از جنوب عراق را نیز به تصرف خود درآورد و خطوط پدافند خود را در نزدیکی پتروشیمی عراق ایجاد کند؛ بنابراین از این عملیات به‌عنوان عملیات محاصره بصره نیز نام برده می‌شود.
