"رمضان و محرم" دو کلید واژه اصلی در مبارزات انقلاب اسلامی بود

به گزارش نوید شاهد گلستان؛ غلامرضا خارکوهی نویسنده و تاریخ نگار 55 ساله گرگانی نویسنده و پژوهشگر علوم اجتماعی است. او تاکنون 27 عنوان کتاب منتشر کرده است که دراین میان می توان به «حماسه پنجم آذر سال 57 گرگان»، «انقلاب اسلامی به روایتی دیگر» «تاریخ شفاهی زندگی و مبارزات آیت الله طاهری گرگانی»، «خاطرات آیت الله نورمفیدی»، فرایند تاسیس بسیج و ادغام آن در سپاه»، «خانه امن»، «روایتی از نقش استان گلستان در دفاع مقدس» و «نقش سنگرسازان بی سنگر» اشاره کرد. 

خارکوهی درباره نقش ماه مبارک رمضان در مبارزات تاریخ انقلاب اسلامی و نیز آیین های رمضان در استان گلستان به نوید شاهد گفت: در تاریخ انقلاب اسلامی و مبارزات مردم کشور و استان گلستان ماه های رمضان و محرم دو کلیدواژه اصلی و مهم محسوب می شدند. علتش این بود که در این دو ماه هم مردم انقلابی خیلی فعال بودند و هم رژیم پهلوی و ماموران ساواک برای مقابله با آن ها فعال تر می شدند. 

این پژوهشگر علوم اجتماعی در ادامه افزود: در این دو ماه واعظان انقلابی و روشن ضمیر چون شیخ عبدالله یزدی، شهید عبدالکریم هاشمی‌نژاد و عمادی از شهرهایی چون مشهد، قم و تهران به شهرها و روستاهای استان گلستان می آمدند و سخنرانی می کردند. خود همین سخنرانی ها و آمدن این افراد تحت نظر رژیم پهلوی بود؛ به همین منظور همیشه در این دو ماه، از قبل ساواک به شهرها و بخش ها دستورالعمل و دستور می داد که واعظانی که به استان می آیند و متولی در محل مجالس مشخص باشد. همچنین می بایست صاحب مجلس و سخنران تعهد کتبی می دادند که علیه حکومت پهلوی انتقاد نکنند.  اما با تمام سخت گیری ها و حضور جاسوس ها در مجالس باز روشنگری اتفاق می افتاد. چون برنامه تنها به همان مجالس ختم نمی شد و بعد از آن آیین ها، واعظان در نشست های شبانه که در منازل برپا بود شرکت داشتند و به بهانه قرآن خوانی و دعا، بحث های روشن گرانه و انقلابی مطرح می کردند و افکار انقلابی شکل می گرفت.

این صاحب امتیاز و مدیر مسئول نشریه انقلاب در ادامه اظهار داشت: در ماه رمضان سال 1343 شمسی، دو نفر از مردم مبارز استان گلستان اهل علی آباد کتول «شیخ اصغر زنگانه و مرحوم شیخ عبدل بنی احمدی» در آن زمان به خاطر مبارزاتشان در علی آباد و قم تحصیل می کردند بازداشت شدند. همچنین در آخر ماه رمضان سال 1348 شمسی مرحوم شیخ رسول رضایی از علمای انقلابی گرگانی در منزلش در خیابان سرخواجه ماموران شهرداری به جرم فعالیت های انقلابی و برپایی جلسات خانگی دستگیر و سپس شکنجه و بازجویی کردند. او بعد از چند ماه با واسطه گری مرحوم آیت الله کوهستانی بزرگ که چهره ای شاخص و محبوب در میان مردم مازندران و گلستان فعلی داشت، از زندان آزاد شد. 

غلامرضا خارکوهی در ادامه افزود: در ماه رمضان 1357 شمسی دو حادثه مهم اتفاق افتاد. قبل از ماه رمضان تعدادی از علمای مبارز گرگان چون آیت الله نور مفیدی، آیت الله طاهری گرگانی، مرحوم سید محمد رییسی، شیخ معصومی و آقای زمردی بازاری گرگان به خاطر مبارزات انقلابی به نقاط دور افتاده کشور تبعید شدند؛ اما آنها با حلول ماه رمضان باز فعالیت‌های انقلابی خود را از سر گرفتند؛ به عنوان نمونه آیت الله نور مفیدی که در آن زمان در بندر لنگه تبعید بود به اتفاق چند تن از تبعیدی های آنجا از جمله آیت الله خلخالی و آیت الله معصومی که از علی آباد کتول به آنجا تبعید شده بود، نامه ای سرگشاده در همان زمان علیه رژیم شاه نوشتند و در آن خواستار بازگشت امام خمینی رحمت الله به وطن شدند. 

وی در ادامه عنوان کرد: رمضان سال 1367 شمسی «از اواسط ماه مرداد تا اواسط شهریور» اوج مباحث انقلابی بود و این موج انقلاب را در شهرها و بخش ها و روستاهای استان گلستان شاهد بودیم و در شب های احیای آن سال پس از آیین قرآن سرگیری، تظاهرات مردمی برگزار شد. حتی در عید فطر بعد از برپایی نماز از مساجد شهرهای مختلف از جمله مسجد گلشن گرگان راهپیمایی صورت گرفت. بعد از انقلاب و در 26 مردادماه سال 58 شمسی که آخرین جمعه ماه رمضان بود؛ در گرگان و گنبد کاووس و سراسر استان به فرمان امام خمینی «ره» برای اولین بار راهپیمایی روز قدس همزمان با سراسر کشور انجام شد. 

خارکوهی در ادامه با بیان اینکه در مجموع ماه رمضان در کنار ماه محرم ماه تحول‌زا در انقلاب اسلامی بود و به عبارتی از کدواژه های انقلاب و مبارزات ما به شمار می‌آمدند، افزود: من مباحث و رویدادهای مرتبط با ماه رمضان را در قبل و بعد از انقلاب در کتاب سه جلدی «استان گلستان در انقلاب اسلامی»، «استان گلستان در نهضت امام خمینی (ره)» و کتاب سه جلدی دیگری به عنوان «استان گلستان در دفاع مقدس» پرداخته ام. 

این تاریخ نگار گلستانی در رابطه با مراسم و آیین های استان گلستان و گرگان در ماه مبارک رمضان، گفت: آیین و مراسم در استان گلستان به واسطه چند فرهنگی بودن و تنوع اقوام زیاد است. از آداب مذهبی و اعتقادی تا فرهنگ خوراک است. سحرخوانی و بیدار کردن اهل محل و کوچه هنگام سحر توسط اهالی محل ازجمله این مراسم بود و براساس آن پیرمردی به درب منازل مسکونی می رفت و چراغ هایی را که خاموش بود را برای سحری بیدار می کرد. متاسفانه امروزه با مدرن شدن زندگی بسیاری از سنت های فرهنگی جامعه یا تغیر کرده یا منسوخ شده است. 

خارکوهی در ادامه افزود: اگر بخواهیم درباره مراسم و آداب اقوام استان بگویم، مثلا در ترکمن ها در گذشته آداب و رسوم خاصی برای ورود به ماه مبارک رمضان تا پایان آن داشتند که می توان به مراسم «کر»، «الله یلی»و غیره اشاره کرد. در شب های 14 و 15 ماه مبارک رمضان در بین ترکمن ها رسم است که یک طلبه یا غزل خوان خوش صدا در روستا راه می افتاد و اشعاری با مضمون ای روزه داران ماه به نیمه رسید، مقاومت کنید تا نصف دیگر را روزه بگیرید و پس از هر مصرع جمعیتی که پشت سر این طلبه راه می افتادند «الاو» با «الله» می گفتند که به صورت منادایی بود. 

این مقام مسئول در پایان افزود: همه ساله در ماه مبارک رمضان شاهد مراسم افطاری و دید و بازدید برای زمان افطار بودیم ولی امسال به خاطر شیوع ویروس کووید 19 در راستای رعایت دستورالعمل های بهداشتی شاهد این برنامه های زیبا نبودیم. این برنامه ها به همت افراد خیر تبدیل به بسته های معیشتی شد و در خصوص برپایی نماز عید سعید فطر به صورت غیر متمرکز در چندین جا و با جمعیت کم در فضای باز و با رعایت فاصله گذاری اجتماعی در حداکثر نیم ساعت می تواند برپا شود.