جنگ و شهدا در استفتائات امام خمینی (ره) – بخش سوم
به گزارش نوید شاهد گلستان؛ در طول ۸ سال دوران دفاع مقدس- یعنی از سال ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۷ مردم و رزمندگان و خانواده‌های شهدا و ایثارگران سوالات شرعی زیادی داشتند که در قالب استفتاء از محضر رهبر کبیر انقلاب، امام خمینی که هم رهبر بود و هم مرجع تقلید، به صورت مکتوب می‌پرسیدند.
این سوالات درباره موضوعات مختلف جبهه و جنگ و مسایل مربوط به دفاع، شهدا، جانبازان و اُسرای در بند زندان‌های رژیم بعث صدام- رئیس جمهور معدوم عراق- بود. این استفتائات اکنون مثل یک گنج مذهبی و تاریخی در اختیار ماست که با مطالعه آن می‌توان به ابعاد مختلف جنگ و حساسیت‌های شرعی مردم در این زمینه دست یافت و نیز می‌توان به طور کلی به فضای کُلی افکار عمومی جامعه ایثارگران ایران در آن زمان، پیرامون جنگ و شهادت از نظر عبادی پی بُرد.
ما به لحاظ اهمیت این موضوع بخشی از سوالات و استفتائات فوق را همراه با پاسخ‌های شرعی امام خمینی در اینجا می‌آوریم تا علاوه بر مطالعه آن، پژوهشگران اقدام به استخراج سوژه‌های علمی و تحقیقانی از این سوالات بنمایند تا عمق این سوال و پاسخ ها، در آن دوره تاریخی جنگ ۸ ساله بیشتر نمایان شود.
تاکنون جنگ بیشتر از نگاه نظامی مورد کنکاش نویسندگان قرار گرفته است درحالی که جنگ ما به تعبیر امام راحل "جنگ عقیدتی" بود؛ لذا تحقیق و تدقیق در اینگونه استفتائات، هم مکمل تاریخ نظامی و سیاسی دفاع مقدس است، و هم ضرورتی است انکار ناپذیر برای افزایش دانش نسل امروز جامعه. اینک متن سئوالات و پاسخ‌ها را در چند بخش تقدیم می‌کنیم.
س: جوانى که تحت تکفل پدر و مادر است میتواند بدون رضایت آن‌ها به جبهه برود یا نه؟ و در صورت راضى نبودن والدین اگر رفت و شهید شد، مورد پذیرش خداوند است یا نه؟
ج: اگر داوطلب می روند و از نظر مقررات رفتن آن‌ها لازم نیست، تحصیل رضایت والدین را بکنند و در هر صورت شهید هستند.
س: چندى قبل از طرف اداره متبوعه خواستار اعزام داوطلب براى بازسازى مناطق جنگى شده اند، مورد سؤال این است اگر فردى علاقمند باشد جهت امور بازسازى یا خدمت در جبهه شرکت جوید از طرفى می داند که اگر پدر یا مادر مطلع شوند قطعا مخالفت خواهند کرد با عنایت به واجب کفائى بودن موضوع بدون اطلاع پدر و مادر و یا هر دوى آن‌ها می توان شرکت جست و یا وقعى به مخالفت آنان نگذاشت؟
ج: به مسئولین مراجعه نمایید اگر نیاز باشد رضایت والدین معتبر نیست.
س: رفتن دختران امدادگر که وجودشان در جبهه جنگ مفید است اگر پدر و مادر راضى نباشند چه حکمى دارد؟
ج: اگر موجب اذیت پدر و مادر است رضایت ایشان را تحصیل کنند.
س: جوانى هستم ۲۲ ساله علاقه زیادى به جبهه رفتن دارم ولى پدرى دارم ۸۰ سال سن دارد و ۱۲ سال است سکته نموده و یک طرف بدنش فلج است و نمی تواند راه برود و تمام کارهاى وى با من است، چون تنها اولاد پسر وى می باشم، و اگر یک روز نباشم کسى نیست کارهاى وى را انجام دهد، لطفا تکلیف اینجانب را در رفتن به جبهه یا ماندن در خانه و کمک کردن به پدر روشن فرمایید.
ج: اگر از نظر مقررات، رفتن به جبهه بر شما لازم نشده به پدر خود کمک کنید.
س: براى کسانى که به تحصیل علوم اسلامى یا علوم جدید اشتغال دارند یا به انجام وظایف دیگر براى خدمت به جمهورى اسلامى مشغولند آیا رفتن به جبهه جنگ مقدم است یا آن که به کار خود ادامه دهند لطفا وظیفه شرعى را بیان نمایید.
ج: در حال حاضر تمام افرادى که قدرت دارند به جبهه بروند باید به مقامات مسئول مراجعه نمایند و چنانچه تشخیص دادند که جبهه به آن‌ها نیاز دارد واجب است به جبهه بروند و بر هر کار دیگرى مقدم است.
س: اینجانب کارمند یکى از ادارات شیراز داراى همسرى هستم که در حال حاضر حامله مىباشد و به دنبال پیام مهم جنابعالى در مورد عملیات رمضان، همسرم را راضى نمودم که به جبهه اعزام شوم و پس از گذشت سه روز همسرم اعلام نارضایتى نموده و اعلام مىدارد که اگر به جبهه بروى به کلى دست از خوردن و آشامیدن کشیده و خوراکم را گریه خواهم کرد، و حال اینکه دکتر هم گفته است که باید خود را تقویت کند. چون اینجانب مقلد جنابعالى هستم می خواستم کسب تکلیف نمایم که مىتوانم بدون رضایت همسرم به جبهه جنگِ حق علیه باطل اعزام شوم؟ و خودم بیش از اندازه مایل هستم که به جبهه بروم.
ج: بستگى به نیاز جبهه دارد، و در صورت نیاز باید به مراکز اعزام نیرو مراجعه نمائید و رضایت همسر معتبر نیست.
س: اینجانب پدر یک شهید و داراى همسر و ۳ پسر زیر پانزده سال می باشم و مخارج زندگى خانواده ام را از طریق مغازهاى که دارم تأمین می کنم؛ از آنجایى که حاضر نشدم اسلحه فرزند شهیدم بر زمین بماند، در بسیج سپاه پاسداران جهت اعزام به جبهه نام نویسى کرده ام، ولى بعضى از بزرگان می گویند: «تو با این وضع نباید به جبهه بروى و خانواده خود را بدون سرپرست بگذارى»، ضمنا از نظر نیروى بدنى به طور کامل سلامت نبوده و ناراحتى قلبى دارم. تقاضایم این است که تکلیف شرعى مرا مرقوم فرمایید!
ج: بستگى به نیاز جبهه ها دارد و تشخیص آن با مسئولین است.
س: اینجانب کارگر معدن هستم که مایلم به جبهه جنگِ حق علیه باطل بروم، امّا موانعى از این قبیل بر سر راهم هست: پدر و مادرم به غیر از من فرزند دیگرى ندارند و هر کدام حدود شصت سال سنّ دارند و خودم پنج فرزند خردسال دارم که بزرگترین آن‌ها هفت ساله و کوچکترین آن‌ها یک ساله است که من این هشت نفر را باید از راه کارگرى نان بدهم. لازم شد که از آن رهبر عزیز سوال کنم که آیا با این شرایط می توانم به جبهه بروم یا خیر؟
ج: مادامى که جبهه ها نیاز به نیرو دارد، شرکت در جبهه دفاع واجب است.
س: اینجانب داراى پدرى بى بضاعت و مادرى بیمارم تا کنون با اصرار با اجازه آن‌ها به مدت سه ماه عازم جبهه گردیده ام، چون تنها سرپرست والدینم هستم با عزیمت دوباره به جبهه والدینم راضى نیستند چنانچه عضو سپاه پاسداران شوم، و سپاه مأموریت عزیمت به جبهه دهد. با توجه به توضیح فوق آیا می شود بدون رضایت والدین عازم جبهه شوم؟
ج: اگر عضو سپاه هستید باید مراعات مقررات سپاه را بکنید.
س: اینجانب داراى زن و سه فرزند مىباشم و پدر و مادرم که از کار افتادهاند تحت تکفل اینجانب هستند و تصمیم دارم انشاء اللّه به جبهه بروم. آیا رضایت پدر و مادرم براى اعزام به جبهه از نظر شرعى لازم است یا خیر؟
ج: اگر موجب اذیت پدر و مادر مىشود رضایتشان تحصیل شود. مگر در صورت نیاز جبهه ها با تشخیص مسئولین ذى ربط.
س: آیا رفتن به سربازى براى مشمولینى که مشکلاتى دارند از نظر شرعى لازم است؟
ج: باید به سربازى بروند و یا مطابق مقررات معافى بگیرند و تخلف جایز نیست.
س: اگر در مورد خدمت نظام وظیفه و رفتن به سربازى پدر و مادر مخالفت کردند وظیفه چیست؟
ج: اگر از نظر مقررات باید به سربازى بروید، رفتن لازم است و پدر و مادر نباید مزاحمت کنند.
س: آیا وجوب دفاع از عهده افرادى که یک بار مدت سه ماه یا ۵ ماه شرکت کرده و مراجعت کردهاند ساقط می شود یا نه؟
ج: ساقط نیست و در صورت نیاز جبهه ها بر همه لازم است بروند و تشخیص آن با مسئولین مربوطه است و وجوب به نحو واجب کفایى است.
س: دخترى هستم که علاقه دارم به خاطر خدمت به انقلاب در سپاه پاسداران وارد شوم، ولى پدرم موافقت نمی کند، خواهشمندم حکم شرعى را بیان فرمایید.
ج: پاسدار شدن خواهران هم با مراعات وظایف شرعیه مانع ندارد، ولى شما مراعات رضایت پدرتان را بکنید.
س: وظیفه زنان مسلمان در امر جهادِ حق علیه باطل چیست؟
ج: جهاد بر زن‌ها واجب نیست ولى گذشت که دفاع بر هر شخصى در حدود توانائى و امکانات واجب است.
س: آیا خانواده شهدا که شهید داده اند و زیاد اصرار دارند که به جبهه بروند، جایز است که به جبهه بروند یا نه؟
ج: بستگى به نیاز جبهه ها دارد و تشخیص آن با مسئولین مربوطه است.
س: پدر اینجانب به جبهه رفته و مرا تا بازگشت خود، از رفتن به جبهه منع نموده است، وظیفه اینجانب را طبق فتواى امام در شرایط فعلى مرقوم فرمایید؟
ج: اگر با مراجعه به مسؤولین محرز شود حضور شما در جبهه لازم است، منع پدر مانع نیست.
س: شخصى (بالغ) عضو جهاد سازندگى کردستان است ولى پدر و مادرش راضى نباشند که او در کردستان باشد چه حکمى دارد؟
ج: اگر موجب اذیت پدر و مادر نیست مانع ندارد و همچنین در صورت نیاز جبهه با تشخیص مسئولین ذى ربط.
س: آیا معرکه، میدان منطقه در شب حمله است، یا این که خط مقدم جبهه که دو طرف به سوى یکدیگر مبادله آتش دارند معرکه نبرد به حساب می آید؟
ج: منظور از معرکه محدوده تیر رس دشمن است در حدودى که جنگ است نه مثل شهرهاى دور، مگر آن که محدوده جنگ باشند.
س: شخص رزمندهاى در خانه و یا در سنگرى استراحت می کند- چه در مناطق جنگى باشد یا نه- و آمادگى براى مقابله با دشمن ندارد، گلوله توپ یا نارنجک منفجر می شود و به همراه عده اى جان خود را از دست می دهد؛ آیا احکام شهید بر آنان جارى است؟
ج: اگر از رزمندگان است و در جبهه به شهادت رسیده غسل و کفن ندارد، هر چند در حال استراحت باشد.
س: مقدار زمینى را رزمندگان اسلام از دست مزدوران عراقى آزاد کرده اند، در آن زمین، عراقی‌ها مین کار گذاشته بودند و یک جوان رزمنده وقتى می خواست مین ها را خنثى کند، بر اثر انفجار کشته می شود. با توجه به این که این میدان دور از تیر رس دشمن بود و همچنین آن رزمنده، مین ها را به خاطر این خنثى می کرد که به عنوان محیط آموزشى از آن استفاده شود و یا کشاورزان در آن کشاورزى کنند. آیا ایشان شهید محسوب است؟
ج: در فرض مزبور باید غسل و کفن شود، هر چند شهید محسوب است، ان شاء اللّه.
س: اگر رزمنده اى در معرکه تیر بخورد، امّا همانجا کشته نشود، بلکه در آمبولانس یا بیمارستان به لقاء اللّه بپیوندد، آیا این هم غسل و کفن ندارد؟
ج: اگر در محدوده تیر رس دشمن (جبهه) در داخل آمبولانس یا در بیرون ماشین جان سپرده، غسل و کفن ساقط است، ولى اگر در خارج محدوده مزبور جان بسپارد، غسل و کفن دارد.
س: اگر شخصى در هنگام نگهبانى در راه خدا به شهادت رسید [آیا]غسل یا کفن دارد؟ کلاً منظور امام بزرگوار در مورد اینکه غسل و کفن شهید در معرکه جنگ ساقط است چیست؟
ج: کسانى که در جبهه جنگ کشته شوند غسل و کفن ندارند و اگر خارج جبهه کشته شوند باید غسل داده شوند و کفن شوند هر چند هر دو شهید هستند.
س: عدهاى از گُردان در پادگان ولى عصر (عج) شهید شده اند و مقدارى اشیاء از قبیل ساعت لباس و ... که متعلق به آن‌ها بوده موجود است و معلوم نیست که به خانواده آن‌ها داده شود و چند مرتبه یکى از برادران سپاه در بین خانواده این شهیدان تذکر داده، ولى باز مشخص نشده، آیا اجازه می فرمایید که فروخته شود و پولش به فقرا یا به جبهه کمک شود؟
ج: اگر از صاحبان آن‌ها مأیوس هستند به فقیر صدقه دهند.
س: اگر سرباز وظیفه اى مشغول خدمت در پادگان فوت نماید آن هم در زمان جنگ، درباره این سرباز چه حکمى داده می شود شهید است یا غیر شهید؟
ج: انشاء اللّه اجر شهید به او تفضل می شود ولى احکام شهید مخصوص شهداى معرکه است.
س: اگر کسى به نیت در آوردن خرجى براى خانواده اش از خانه خارج شود ولى در بین راه با ماشین تصادف کند یا کسى او را بکشد. آیا او شهید است یا خیر؟
ج: احکام شهید ندارد و امید است ثواب آن را داشته باشد.
س: اگر رزمنده مسلمان براى احقاق حقوق مسلمین و دفاع از اسلام به داخل سرزمین کشور مهاجم هجوم کرده و کشته شود، آیا شهید محسوب می شود؟
ج: شهداى معرکه خواه در خاک دشمن باشد یا در جاى دیگر غسل و کفن ندارند.
س: شنیده شده که فرموده اید شهدایى که در جبهه شهید شده اند بهتر است غسل دهیم، آیا این نقل صحت دارد؟
ج: صحّت ندارد.
س: برخى از رزمندگان بر اثر عدم توجّه به حکم شرعى و بدون توجّه به مسائل امنیتى و خطر استفاده دشمن و ایادى داخلى آنان، اطلاعات گوناگون از جبهه و جنگ را در مکالمات بین یگان هاى رزمى و نامه و تلفن به خویشاوندان و امثال آن، با سادگى و صداقت مطرح کرده که در برخى موارد ضربه هاى جبران ناپذیرى بر وضعیّت جبهه ها داشته و باعث تأخیر و کندى عملیّات و ریختن خون فرزندان عزیز اسلام شده است، خواهشمند است نظر مبارک را در این مورد مرقوم فرمایند تا رزمندگان و فرماندهان عزیز به جان بپذیرند و سر لوحه عمل خویش قرار دهند.
ج: چنین کارى نباید بکنند و چنانچه در اثر بى توجهى آنان اتفاق ناگوارى بیفتد در دنیا و آخرت مسئول خواهند بود.
س: گاهى دیده مىشود بعضى از برادران رزمنده مقررات تعیین شده از سوى فرماندهان را به طور دقیق رعایت نمی کنند و وسائل ایمنى و حفاظتى مانند کلاه خود یا عینک هاى مخصوص و امثال آن را به کار نمی برند و در اثر همین عدم احتیاط ممکن است باعث شهادت یا زخمى شدن خود یا دیگر رزمندگان شوند و تصور می کنند که، چون این کار منجر به شهادت می شود کار صحیحى است، آیا این عمل جایز است یا خیر؟ متمنى است نظر مبارک را مرقوم فرمایید.
ج: رزمندگان عزیز باید مطابق مقررات جبهه و دستور فرماندهان عمل کنند و مسائل ایمنى و حفاظتى را مراعات نمایند و تخلف جایز نیست.
س: بعضى از جوانانى که به جبهه جنگ رفتهاند سؤال می کنند برداشتن چیزهایى از قبیل انگشتر، لباس و کفش دشمن، چه صورت دارد آیا استفاده از آن‌ها جایز است یا خیر؟
ج: براى مقاتلین برداشتن چیزهاى مختصر مثل آنچه ذکر شده و تصرف در آن اشکال ندارد.
س : یکى از رزمندگان اسلام مبلغ ۹۰۰ دینار عراقى در یکى از سنگرهاى دشمن به دست آورده تکلیف این وجه را معین فرمائید، ملاحظه ۱- مبلغ مزبور حدود ۳۰- ۴۰ هزار تومان ارزش دارد. ۲- و بر فرض اینکه باید از مقامات مربوطه اجازه بگیرد آیا اجازه می فرمائید که ایشان خودش قصد تملک کند و در آن تصرف کند؟
ج: براى تعیین تکلیف مبلغ مزبور به مسؤولین مربوطه مراجعه شود.
س: آیا رزمندگان اسلام مىتوانند در غنائم به دست آمده از دشمن، تصرف شخصى نمایند؟ و ضمنا در صورت تعلق بعضى از غنائم به رزمندگان به کدام رزمنده می رسد؟
ج: روشن است که رزمندگان ما که در راه خدا و خدمت به اسلام از جان خود می گذرند براى غنیمت نمی جنگند و نباید در فکر آن باشند، ولى در غنائم بدست آمده آلات و ادوات جنگى مربوط به دولت اسلامى است، و در غیر آن تصرف براى هر رزمندهاى که بدست آورده مانع ندارد مگر مسئولین امر در دولت اسلامى مقررات خاصى وضع نموده باشند.
س - الاموال و الحاجات فى المواضع العراقیة فى الجبهة بعد الهجوم، ما هو حکم‌ها و هل یجوز اخذها؟
ج: یجوز اخذ الغنائم للمقاتلین و یجوز التملک فى الأشیاء المختصرة منها و، امّا الاسلحه فلا بدّ من تحویل‌ها الى المقامات المسؤولة فى الجمهوریّة الاسلامیّة.
