جنگ و شهدا در استفتائات امام خمینی (ره) – بخش چهارم
به گزارش نوید شاهد گلستان؛ در طول ۸ سال دوران دفاع مقدس- یعنی از سال ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۷ مردم و رزمندگان و خانواده‌های شهدا و ایثارگران سوالات شرعی زیادی داشتند که در قالب استفتاء از محضر رهبر کبیر انقلاب، امام خمینی که هم رهبر بود و هم مرجع تقلید، به صورت مکتوب می‌پرسیدند.
این سوالات درباره موضوعات مختلف جبهه و جنگ و مسایل مربوط به دفاع، شهدا، جانبازان و اُسرای در بند زندان‌های رژیم بعث صدام- رئیس جمهور معدوم عراق- بود. این استفتائات اکنون مثل یک گنج مذهبی و تاریخی در اختیار ماست که با مطالعه آن می‌توان به ابعاد مختلف جنگ و حساسیت‌های شرعی مردم در این زمینه دست یافت و نیز می‌توان به طور کلی به فضای کُلی افکار عمومی جامعه ایثارگران ایران در آن زمان، پیرامون جنگ و شهادت از نظر عبادی پی بُرد.
ما به لحاظ اهمیت این موضوع بخشی از سوالات و استفتائات فوق را همراه با پاسخ‌های شرعی امام خمینی در اینجا می‌آوریم تا علاوه بر مطالعه آن، پژوهشگران اقدام به استخراج سوژه‌های علمی و تحقیقانی از این سوالات بنمایند تا عمق این سوال و پاسخ ها، در آن دوره تاریخی جنگ ۸ ساله بیشتر نمایان شود.
تاکنون جنگ بیشتر از نگاه نظامی مورد کنکاش نویسندگان قرار گرفته است درحالی که جنگ ما به تعبیر امام راحل "جنگ عقیدتی" بود؛ لذا تحقیق و تدقیق در اینگونه استفتائات، هم مکمل تاریخ نظامی و سیاسی دفاع مقدس است، و هم ضرورتی است انکار ناپذیر برای افزایش دانش نسل امروز جامعه. اینک متن سئوالات و پاسخ‌ها را در چند بخش تقدیم می‌کنیم.
س: اینجانب در محل تخلیه اسراء به آن‌ها با هندوانه و آب خنک خدمت نمودم و آن‌ها به من و پسرم دو ساعت دادند و براى همسرم یک انگشتر طلا، لطفا بفرمایید که باید تحویل بدهم؟ یا اینکه معادل آن‌ها می توانم پول به حساب دولت واریز نمایم؟
ج: اگر با رضایت صاحبانش به شما داده شده از خود شما است و در غیر این صورت به مسئولین مربوطه مراجعه کنید.
س: در عملیات جنگى غنائمى به دست می آید مثل رادیو، اورکت و ساعت، بعضى اورکت‌ها مال سپاه ایران است، ندانسته برداشته می شود آن هم با اجازه فرمانده عملیات، الآن سپاه شهرستان می گوید باید اورکت‌ها را تحویل دهید، حکم شرعى را بیان فرمایید.ج: اگر مربوط به سپاه بوده با مطالبه سپاه باید تحویل دهند.
س: وضع نگهدارى غنائم جنگى- که متعلق به ارتش عراق است- یا استفاده از آن‌ها براى آموزش چه صورتى دارد؟
ج: موکول به نظر مسؤولین مربوطه است.
س: در حمله بیت المقدس که براى آوردن تانک‌ها و اتومبیل هاى سانحه دیده به خطّ مقدم جبهه می رفتیم، با سنگرهاى پر از تجهیزات سربازان فریب خورده دشمن برخورد نمودیم، من مقدارى از اجناس داخل سنگر را با خود آوردم که از آن جمله است: ۶ عدد پتو، ۲ عدد چراغ، کوله پشتى و یک عدد سر نیزه، البتّه ۳ عدد از پتو‌ها را به سه خانواده مستحق دادم؛ آیا می توانم از این اجناس در منزل استفاده کنم؟
ج: سر نیزه را باید به مراکز مربوطه ارتش یا سپاه تحویل دهید و سایر اشیاء مذکوره اگر محلّ حاجت شما است، مجازید از آن استفاده کنید.
س: آیا می توان از اسراى عراقى اشیایى را گرفت مانند اسلحه و غیر اسلحه و تکلیف این اشیاء چیست و به چه کسى و یا مقامى تعلق می گیرد و خمس در آن هست یا نیست؟ و اگر بعضى اشیاء از آنجا آورده شده باشد و صاحبش فعلاً مجهول باشد تکلیف چیست؟
ج: اموال اُسراء مخصوص خودشان است و از غنائم محسوب نمی شود و رسیدگى موکول است به دولت اسلامى.
س: در هنگام گرفتن غنائم، اگر معلوم نشود که این مال‌ها از خود دشمن است یا این که آن‌ها را از ما غارت کرده اند- مثلاً در فتح خرمشهر، اموالى به دست رزمندگان آمده که نمی دانند، آن‌ها از اموال غارت شده مردم است یا این که مال خود عراقى هاست تکلیف چیست؟
ج: آنچه که تحت ید و استیلاى دشمن است، حکم غنیمت دارد، مگر آن که محرز شود که از سابق غارت کردند.
س: رزمندهاى که مستقیماً در جبهه شرکت دارد و یک یا چند نفر از مزدوران بعثى را به هلاکت رسانده آیا حق دارد لباس، ساعت، کفش یا سایر لوازم که همراه مقتول است براى خود بردارد و در جبهه یا غیر جبهه استفاده نماید یا نه؟ اگر رزمندگانى در معرکه شرکت داشته و گروهى از آنان دشمن را هلاک نمودند و پیشرفت کردند و گروه بعدى که به دنبال آن‌ها در جنگ شرکت دارند سر رسیدند آیا گروه دوم یا سایر کسانى که کارشان حمل و نقل و تدارکات و رانندگى و ... هستند می توانند از لوازم به جا مانده به عنوان غنیمت بردارند یا نه؟ و آیا در غنائم قسم اول و دوم کسانى که حق استفاده دارند آیا تکلیف خمس هم نسبت به آن دارند یا نه؟
ج: استفاده در چیزهاى مختصر براى کلیه مقاتلین اشکال ندارد و خمس واجب نیست.
س: افرادى که در جنگ با عراقی ها مصادف با اجساد عراقی‌ها می شوند بعضى از چیز‌ها را به عنوان غنیمت براى خود بر می دارند؛ در این مسأله آیا فرق می کند که این افراد مسلحانه بجنگند یا آن که پشت جبهه مأمور دفن اجساد عراقی‌ها باشند و در حال دفن، لباس و ساعت را همراه خود بردارند و بیاورند؟
ج: مشکل است و احتیاط را مراعات کنند.
س: آیا اهانت نسبت به اُسرا جایز است یا خیر؟
ج: اهانت جائز نیست بلکه نسبت به آنان باید اخلاق اسلامى را مراعات نمود.
س: آیا مُثله کردن کشته ها در جبهه جنگ یعنى بریدن گوش و دماغ و ... جایز است یا خیر؟
ج: مُثله کردن جایز نیست و باید از آن اجتناب شود، و شما که رزمندگان اسلام هستید اجتناب مىکنید، ولى دشمنان به اسلام پایبند نیستند.
س: تا چه موقع مىتوان اسیران را کشت؟ آیا تکلیف ما در رابطه با آن عراقی هایى که گاهى تا آخرین گلوله می جنگند و سپس تسلیم می شوند چیست؟ آیا اسیرانى که به پشت خط منتقل مىکنند به هیچ وجه نمی شود کشت؟ حتى اگر یقین داشته باشیم که فردى یا افرادى از ما را کشته است؟ اگر جایز نیست حکم قاتل این نوع اسراء چیست؟ آیا قاتل نفس محترمه است یا نه؟
ج: با اُسراء پس از تسلط یافتن باید با اخلاق اسلامى رفتار کنند.
س: اگر شدت درگیرى جنگ مانع از پیدا کردن قبله می شود، آیا می توان به هر طرف نماز خواند؟
ج: باید به چهار طرف نماز بخواند و اگر چهار نماز ممکن نیست به هر مقدار که تمکن دارد می تواند اکتفاء کند.
س: در جبهه هاى جنگ حق علیه باطل، گاهى اوقات برادران رزمنده در تیر رس دشمن واقع می شوند، به طورى که احتمال قوى هست که انسان شهید شود، لکن بعضى از برادران روحانى در خط مقدّم براى تقویت روحیّه رزمندگان، ایستاده نماز مىخوانند که اگر نشسته بخوانند، تضعیف روحیه رزمندگان مىشود، در این صورت تکلیف نمازگزار چیست که باید نشسته بخواند ولى ایستاده می خواند؟
ج: اگر در ایستاده نماز خواندن خوف خطر است باید نشسته بخوانید و سعى کنید با توضیحات از تضعیف روحیه رزمندگان جلوگیرى شود.
س: اگر در شدت درگیرى جنگ، رزمنده نتواند حمد بخواند یا نمی تواند به رکوع و سجده برود چگونه باید نماز را بر پا دارد؟
ج- باید به وظیفه مقرره براى نماز مضطر عمل کند و در هر صورت نماز ساقط نمی شود.
س: اگر در شدت درگیرى جنگ، براى رزمنده امکان وضو گرفتن نباشد آیا می تواند تیمم نماید؟
ج: در فرض مرقوم تیمم بدل از وضوء مجزى است.
س: در شدت درگیرى جنگ، آیا با لباس نجس و خونى و نیز با پوتین می توان نماز خواند؟
ج: در فرض مرقوم به هر نحو که میسور است نماز بخواند مجزى است.
س: آیا روزه گرفتن براى رزمندگان در ماه رمضان واجب است یا نه؟
ج: روزه واجب از مکلف ساقط نیست، ولى اگر در اثناى روز ادامه روزه حرجى شودمی تواند افطار کند.
س:براى کسى که مىتواند در جبهه حق شرکت کند آیا نبرد در جبهه هاى ایران از جبهه هاى دیگر کشورهاى اسلامى ارجحیّت دارد؟
ج: در حال حاضر جبهه ایران مقدم است.
س: مراد از دعوت نیروهاى باطل به اسلام در شرایط کنونى چگونه است؟
ج: اگر احتمال بدهند که مهاجمین اغفال شدند و با ارشاد و بیان مسایل لازمه دست از هجوم بر می دارند باید اول بر آن‌ها اتمام حجت شود.
س: در چه صورت حُرمت ماه هاى حرام شکسته، و مسلمین می توانند جنگ کنند؟
ج: در جنگ دفاعى هر موقع که دفاع واجب باشد باید بر آن اقدام شود اگر چه در ماه حرام باشد.
س: فرار از دشمن در کدام صورت حرام است و در کدام صورت جایز؟
ج: فرار از جبهه در هیچ حالى جایز نیست.
س: در چه صورتى شرکت در جهاد بر زیارت بیت اللّه مقدم است؟
ج: در مواقعى که اسلام یا بلاد مسلمین در معرض خطر هجوم دشمنان اسلام قرار گیرد و دفاع از آن متوقف بر تأخیر زیارت بیت اللّه الحرام باشد.
س: براى دفاع از حق، استفاده کردن از منازل خالى اشخاص جایز است یا نه؟
ج: اگر ضرورت دفاع واجب اقتضاء کند، اجازه مالک شرط نیست.
س: گرفتن زمین هاى شخصى مردم عراق که در مسیر پیروزى اسلام و نابودى رژیم کافر و متجاوز عراق و کوتاه کردن دست آن جنایت کاران از سرزمین هاى اسلامى به طور موقت در تصرف رزمندگان اسلام قرار می گیرد از نظر شرعى چه حکمى دارد؟
ج: هر مقدار که دفاع از اسلام و مسلمین توقف بر آن دارد نه تنها جایز است بلکه واجب و موجب قرب و رضاى خداوند است.
س: ما در جبهه خرمشهر مستقر هستیم، چون وسائل استراحت نداشتیم، از منازل مردم مقدارى وسایل غذا خورى و پتو آوردیم، در صورتى که نتوانیم این وسائل را به آن‌ها بر گردانیم چه حکمى دارد؟
ج: اگر یقین به رضایت صاحبان آن‌ها ولو به شاهد حال، داشته باشید، چیزى بر شما نیست.
س: براى نبرد با سربازان باطل ورود به زمین آنان جایز است یا نه؟
ج: دفاع از اسلام و بلاد مسلمین تا هر کجا که لازم باشد واجب است تعقیب شود.
س: آیا فروختن سلاح به کسانى که براى حفظ خود و یا دفاع از منطقه خود خرید می نماید جایز است یا خیر؟
ج: بدون مراعات مقررات دولت اسلامى جایز نیست.
س: آیا کسى که مقروض است قبل از پرداخت قرض خود مىتواند در جبهه حضور یابد یا نه؟
ج: مانع ندارد، ولى اگر طلبکار مطالبه می کند و او قدرت پرداخت دارد اول بدهى را بپردازد بعداً در جبهه شرکت کند.
س: آیا وقتى که یک نفر شهید مىشود مثلا در ۱۰ مهر که هم زمان برابر با ۲۲ ذیقعده است، آیا درست است که ما سال آن شهید را در ۲۲ ذیقعده بگیریم؟ آن هم که هر سال ۱۰ روز جلوتر می آید، مثلاً امسال ۲۲ ذیقعده می افتاد در ۲۰ شهریور که با ۱۰ مهر ۲۰ روز فاصله دارد، آیا این درست است؟ اگر نه، خواهش می کنم که براى ما توضیح دهید تا این شک که در ما هست از بین برود. خیلى متشکریم؟
ج: به هر نحو خواستند برگزار نمایند مانع ندارد.
س: آیا قبول وجهى که از طرف بنیاد شهید به باز ماندگان شهدا پرداخت می گردد شرعا چه تأثیرى از لحاظ اُخروى می تواند در سرنوشت شهید داشته باشد؟ آیا از ایثار و فداکارى وى نزد خداوند متعال کاسته می گردد؟
ج: از اجر فداکارى و ایثار شهید کاسته نمىشود و قبول آن براى خانواده شهید مطابق مقررات بنیاد شهید مانع ندارد.
س: مدّتى است که برادرم در جبهه به درجه رفیع شهادت نایل آمده و میگویند ارتش می خواهد مبلغ ۰۰۰/ ۰۰۰/ ۲ ریال به خانواده شهید بپردازد، آیا با گرفتن این پول شهید ناراحت نمی شود؟ج- گرفتن پول مرقوم، مانع ندارد؟
س: آیا رزمندگان اسلام مىتوانند لباس‌ها و وسایل دیگرى را که به آن‌ها داده می شود، در خارج از منطقه نظامى مورد استفاده قرار دهند (اعمّ از استفاده شخصى و عمومى- مثلاً بسیج).
ج- بستگى به مقررات دارد.
س: آیا استفاده از مواد غذایى رزمندگان اسلام در داخل جبهه و مناطق جنگى که معمولاً از محلّ هدایاى مردم تهیّه می شود براى گروه هایى که از مسؤولین و ... براى بازدید به جبهه می روند، مجاز است؟ چون در غیر این صورت امکان تهیه و خرید مواد غذایى براى آن‌ها نیست.
ج: اگر از طرف متصدّیان مربوطه داده می شود، اشکال ندارد.
س: در زمان اوج گیرى انقلاب اسلامى در ماه محرم مصادف با سال ۱۳۵۷ عدهاى از جوانان این محلّ به دنبال فرمان شما، در یکى از محلّات تظاهرات کردند و عدّهاى از فرقه ضاله بهائیّت که ایادى رژیم شاه بودند، با تدارکات قبلى و حساب شده، آن‌ها را به رگبار بسته و شهید نمودند؛ اکنون افراد نا آگاه، شهداى این صحنه را شهید نمی دانند، آیا شهید هستند یا خیر؟
ج: در اجر و ثواب، فرقى بین شهداى پیش از انقلاب و شهداى بعد از انقلاب و شهداى در جبهه جنگ تحمیلى نیست..
